Wat is netcongestie?

Het begrip netcongestie hoor je steeds vaker. En dat is geen positieve ontwikkeling. De term verwijst namelijk naar de overbelasting van het elektriciteitsnet. Vaak denken mensen dat er alleen problemen ontstaan wanneer er te veel energie wordt verbruikt, maar hetzelfde probleem ontstaat wanneer er te veel energie wordt opgewekt. Wanneer zonneparken of windparken heel veel groene stroom opwekken en dit terugleveren aan het net, kan het elektriciteitsnetwerk overbelast raken.

Als er tegelijkertijd sprake is van een forse toename van het verbruik, bijvoorbeeld doordat steeds meer bedrijven gaan elektrificeren, kun je je voorstellen dat er veel te veel activiteit op het (energie)net is. Met alle problemen van dien. Door de groeiende vraag naar elektriciteit en de opkomst van duurzame energiebronnen wordt netcongestie een steeds urgenter probleem in de energietransitie. En dat heeft invloed op huishoudens, bedrijven en de economie.

De oorzaken van netcongestie

Netcongestie ontstaat door verschillende factoren. Allereerst is er een explosieve groei in de vraag naar elektriciteit. Gedreven door de klimaatdoelen van Parijs, aangepaste wet- en regelgeving en de hoge gasprijzen, zijn huishoudens en bedrijven volop aan het verduurzamen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van warmtepompen en zonnepanelen. Hierbij past ook het elektrificeren van productieprocessen; we stappen massaal over naar elektra als vervanging van bijvoorbeeld gas. Ook de toenemende digitalisering zorgt voor een toenemende belasting van het netwerk.

De mate van netcongestie verschilt overigens per regio; in sommige gebieden is de druk op het elektriciteitsnet groter dan in andere. Dit is afhankelijk van de bevolkingsdichtheid en of er bijvoorbeeld veel fabrieken of tuinbouwlocaties zijn, maar ook of er veel zonnepanelen of windmolens zijn in het gebied. Wel is het zo dat inmiddels vrijwel alle regio’s in Nederland in meer of mindere mate te kampen hebben met netcongestie.

De toegenomen vraag naar elektriciteit is het resultaat van meerdere trends en ontwikkelingen. Denk aan de populariteit van elektriciteit en bijvoorbeeld warmtepompen als alternatief voor gas.

Waarom is de vraag naar elektriciteit zo gegroeid?

De toegenomen vraag naar elektriciteit is het resultaat van meerdere trends en ontwikkelingen. Denk aan de populariteit van elektriciteit en bijvoorbeeld warmtepompen als alternatief voor gas, wat past bij de verduurzaming die veel bedrijven moeten doorvoeren. Een logisch aspect hierbij is ook de opmars van elektrisch vervoer. Er komen steeds meer elektrische auto’s, bestelbussen en vrachtwagens, onder andere ingegeven door de zero emissiezones in steeds meer binnensteden. Tot slot is er de steeds meer gedigitaliseerde samenleving. Elektrische apparaten en datacenters verbruiken veel elektriciteit. Niet zo vreemd dus dat door al deze gelijktijdige ontwikkelingen de druk op het netwerk flink toeneemt.

Welke rol speelt de energietransitie?

De energietransitie speelt een grote rol bij het ontstaan van netcongestie. Zoals hierboven al beschreven, zorgt elektrificatie van mobiliteit, productieprocessen en verwarming voor een forse toename van de vraag naar elektriciteit. Aan de andere kant maken we in Nederland een snelle overgang naar duurzame, hernieuwbare energiebronnen. Energie wordt steeds vaker lokaal opgewekt, bijvoorbeeld in zonne- of windparken. Deze duurzame energie moet teruggeleverd worden aan het elektriciteitsnet, maar het net heeft vaak niet genoeg capaciteit om deze pieken op te vangen. Buiten dat zijn deze duurzame energiebronnen weersafhankelijk, waardoor er grote pieken ontstaan in de opwekking. Deze pieken zorgen voor overbelasting op het net.

Regionale verschillen: waar speelt netcongestie het meest?

Netcongestie komt niet overal in Nederland evenveel voor. In stedelijke gebieden, waar de vraag naar elektriciteit hoog is, zijn de problemen vaak groter. Maar ook in landelijke regio’s met veel tuinbouw, veel fabrieken, of juist veel zonneparken of windmolens, kan het netwerk overbelast raken.

Vaak zet een beperking op de transportcapaciteit van het elektriciteitsnet een rem op de plannen van bedrijven.

Wat is de impact van netcongestie?

Netcongestie heeft vooralsnog met name gevolgen voor bedrijven. Het vertraagt de energietransitie en kan economische groei remmen. Zo komt het regelmatig voor dat bedrijven niet kunnen verduurzamen of uitbreiden omdat ze geen extra netcapaciteit kunnen aanvragen. Dus ook al wil een bedrijf elektrificeren, dan is er in sommige gevallen geen zwaardere aansluiting beschikbaar. Hetzelfde geldt voor de start van nieuwe bedrijven, een verhuizing naar een groter pand of uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten; vaak zet een beperking op de transportcapaciteit van het elektriciteitsnet een rem op de plannen. Maar ook consumenten hebben last van netcongestie; bijvoorbeeld omdat bouwplannen vertraging oplopen doordat er geen aansluitingen beschikbaar zijn voor nieuwe woonwijken.  

Impact op groot- en kleinverbruikers

Huishoudens merken de impact van netcongestie bijvoorbeeld in hogere energiekosten, maar ook in het afschaffen van de salderingsregeling op zonnepanelen. Voor bedrijven kan netcongestie betekenen dat verduurzaming- of uitbreidingsplannen vertraging oplopen of niet door kunnen gaan. Energieleveranciers staan voor de uitdaging om betrouwbare leveringen te garanderen terwijl het netwerk overbelast raakt.

Problemen door een vol elektriciteitsnet

Een vol elektriciteitsnetwerk leidt tot diverse problemen. Bouwplannen gaan in de ijskast, bedrijven kunnen niet verduurzamen of uitbreiden, nieuwe bedrijven kunnen geen aansluiting krijgen of er bestaat geen mogelijkheid om bijvoorbeeld laadpalen te realiseren. Allemaal problemen die zorgen voor economische stagnatie en een rem op het realiseren van de duurzaamheidsdoelen.

Slimme technologieën, zoals energieopslag en het delen van stroomaansluitingen, kunnen op korte termijn verlichting bieden.

Oplossingen om netcongestie te verbeteren

Er zijn verschillende manieren om netcongestie aan te pakken. Het uitbreiden van het elektriciteitsnet is een belangrijke oplossing, maar dit kost tijd. Slimme technologieën, zoals energieopslag en het delen van stroomaansluitingen, kunnen op korte termijn verlichting bieden. Ook het beter afstemmen van vraag en aanbod, bijvoorbeeld via slimme meters, kan helpen. Bedrijven zullen steeds vaker zelf naar oplossingen gaan en moeten zoeken. Denk aan het lokaal opwekken van energie via zonnepanelen, met eigen opslag in een batterij, samenwerking met andere bedrijven in een lokale energie hub, aansluitingen delen via cable pooling, of zelfs volledig off grid -en dus los van het elektriciteitsnet- gaan.

Wat kan je zelf doen om netcongestie te verminderen?

Zowel bedrijven als consumenten kunnen bijdragen aan het verminderen van netcongestie. Denk aan het plannen van energieverbruik buiten de piekuren en het opslaan van overtollige energie in batterijen. Ook zien we steeds meer projecten waarbij meerdere bedrijven op een bedrijventerrein hun energiemanagement centraliseren en samen komen tot optimaal opwekken en verbruiken van energie in een energy hub. Op de bouwplaats kan een eigen tijdelijke energievoorziening uitkomst bieden wanneer het elektriciteitsnetwerk tekortschiet.

Ook bewust omgaan met stroomgebruik is natuurlijk een belangrijk en relatief eenvoudig uit te voeren hulpmiddel.

Ook bewust omgaan met stroomgebruik is natuurlijk een belangrijk en relatief eenvoudig uit te voeren hulpmiddel. Bewustwording en kleine aanpassingen maken al een groot verschil:

• Gebruik slimme apparaten en maak gebruik van de mogelijkheid om bijvoorbeeld in de nacht op te laden of te produceren, als dat mogelijk is;
• Investeer in het opwekken van je eigen energie en de opslag daarvan;
• Werk samen met andere bedrijven om tot optimaal energiemanagement te komen.