Veelgestelde vragen en antwoorden over de Wet Kwaliteitsborging
Het zijn roerige tijden, en dan vooral op het gebied van de omgevingswet en de daaronder vallende Wet Kwaliteitsborging. Voor nu staat de datum van 1 januari 2024 gepland als ingangsdatum, maar bijna iedereen zit nog vol vragen en onzekerheden. Hoog tijd om een evenement te organiseren met een kwaliteitsborger en een bouwer die wél weten hoe het zit, zo dachten wij. Kwaliteitsborger Joost Tijssen van De Borgermeester en Nick Renne van bouwbedrijf Maas Jacobs (dat al een pilotproject draaide) deelden hun bevinden en daar kwamen veel vragen uit voort. Daarom hebben we alle vragen over die wet kwaliteitsborging zonder al teveel poespas voor jullie op een rijtje gezet.
De WKB in het kort
JT: “De aannemer is in de toekomst verplicht een consumentendossier op te leveren en de aansprakelijkheid gaat van tien jaar naar twintig jaar. Daarnaast komt er een omgekeerde bewijslast, wat betekent dat je aansprakelijk gesteld kan worden voor zaken die niet zijn gezien tijdens de bouw. Het is daarom van groot belang dat je je dossier op de juiste manier opbouwt. Dat begint al vooraf. Vier weken voor start bouw moet je je melding bouwactiviteit indienen bij de gemeente en daar heb je een borgingsplan en een risicoanalyse voor nodig, die worden opgesteld door de borger.
Hoe lang heb je als borger nodig om een borgingsplan en risicoanalyse op te stellen?
JT: “Wij hanteren een termijn van vier weken, maar dat kan meestal wel sneller. Dat ligt heel erg aan hoe ingewikkeld het project is, maar daarom nemen we dat wat ruim. Wel kun je de stukken gefaseerd inleveren, maar dan houden wij meer to do’s over tijdens het proces.
Wie bepaalt binnen welke gevolgklassen een project valt?
JT: “De gevolgklassen zijn wettelijk bepaald, dus dat doet de overheid. Er is een website, www.stichtingibk.nl, die wordt beheerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en daar staat beschreven wat precies onder welke klasse valt.”
Hoe zit dat met projecten die nu al lopen? Moeten die ook per 1 januari – als de wet dan ingaat – aan de nieuwe eisen voldoen?
JT: “De dossiervorming en de wettelijke eisen gaan pas gelden voor projecten die starten als de wet daadwerkelijk van kracht is. Eerst was er sprake dat er naar de datum van oplevering gekeken zou worden, maar het Rijk vond dat toch niet uitvoerbaar.”
Wie bepaalt met welke instrumenten de borger op jouw project komt?
JT: “Als kwaliteitsborger moet je je laten certificeren om überhaupt met een bepaald instrument te mogen werken. Zelf zijn we gecertificeerd voor KIK en draaien we een pilot met VKB, die elk hun voordelen hebben voor verschillende typen aannemers. De aannemer kan zelf beslissen wat het beste bij de situatie past.” aldus De Borgermeester
Aanvullend NR: “Wij zijn nu met twee verschillende instrumenten pilots aan het doen om te kijken wat bij ons past.”
Als de kwaliteitsborger en de aannemer elkaar kennen, dan scheelt dat flink in de kosten.
Hoe vaak komt een borger bij een project langs?
JT: “Als de kwaliteitsborger en de aannemer elkaar kennen, dan scheelt dat flink in de kosten. Je weet namelijk van elkaar hoe je werkt, dus dan kun je het proces voor elk project zo inrichten dat de borger op de snelste manier afdoende kennis heeft van het project. Dan kan hij bijvoorbeeld beslissen om maar drie keer te komen kijken in plaats van zes keer. De kwaliteitsborger mag namelijk aan de hand van z’n risicoanalyse op of afschalen in toezicht. Dat geldt dus ook de andere kant op. Als een project de vorige keer helemaal niet is gelopen zoals gepland, dan kan de kwaliteitsborger beslissen om vijf keer te komen kijken in plaats van drie keer. Die kosten berekent de aannemer dan weer door naar de opdrachtgever.”
Als je wisselt van borger, kun je dan op basis van de oude bevindingen vaker of minder vaak langskomen?
JT: “Nee, wij nemen die beslissing altijd op basis van onze eigen bevindingen en niet die van een ander.”
Wat gebeurt er als de aannemer en de kwaliteitsborger het niet eens zijn?
JT: “Binnen de WKB is er een zogenaamde escalatieladder. Komen we er niet uit, dan gaan we de gemeente informeren. Hetzelfde gebeurt als de kwaliteitsborger bijvoorbeeld failliet gaat. De gemeente wil dan zien wat je tot nu toe hebt gedaan en dan nemen zij het vervolgens op zich. De gemeente blijft te allen tijde eindverantwoordelijk. Dat betekent in de praktijk niet dat ze steeds komen controleren wat aannemer en kwaliteitsborger doen, maar ze mogen in principe altijd als bevoegd gezag langskomen en vragen naar hoe de vlag erbij hangt.”
Moet je dan na oplevering bij de gemeente zijn als er een geschil is?
JT: “Nee, de aannemer blijft verantwoordelijk voor het bouwwerk en de kwaliteitsborger is aansprakelijk voor hetgeen hij wettelijk had moeten controleren. Als één van de twee daarin iets niet goed heeft gedaan, dan is alleen die partij aansprakelijk.”
Hoe zit dat dan met een bouwwerk met bijvoorbeeld een casco badkamer?
JT: “We betrekken de badkamer dan niet in de opdracht. We controleren dan tot en met de oplevering, voldoen daarmee aan het bouwbesluit en wat er daarna gebeurt behoort dan niet meer tot onze verantwoordelijkheid.”
Wat nou als de klant iets anders wil dan staat in het bouwbesluit?
NR: “Als je niet voldoet aan het bouwbesluit, dan krijg je je verklaring niet en dan mag het bouwwerk niet in gebruik worden genomen. Je kan dan bijvoorbeeld vooraf afspreken dat je het bouwwerk casco oplevert en wat er daarna binnen gebeurt is aan de opdrachtgever zelf.”
JR: “Vervolgens zou de opdrachtgever voor alles wat-ie binnen bouwt een nieuwe borger in moeten huren, maar in de praktijk gaat dat niet gebeuren.”
Wat als de opdrachtgever een andere partij inhuurt om een bepaald deel van de opdracht anders uit te voeren.
JT: “Dan moet de opdrachtgever er mee akkoord gaan, dat dat buiten jullie verantwoordelijkheid valt. Je kan simpelweg geen verantwoordelijkheid dragen voor het werk van een ander. Dat moet dus duidelijk in de offerte en in het consumentendossier staan. Gebreken die je niet ziet bij de oplevering, die worden je namelijk straks wel in de schoenen geschoven.”
Hoe zit dat met projecten waarbij later pas wordt besloten hoe ze worden ingevuld?
JT: “Eigenlijk moet je dan steeds voor elk deel dat je later pas invult een aparte vergunning aanvragen en een aparte kwaliteitsborger regelen die dat toetst. Je kunt het deel dat later pas komt bijvoorbeeld niet op de tekening zetten, want alleen dat is wat wij als kwaliteitsborger toetsen en dan krijg je gewoon je stempel. Je moet dan tegen de klant zeggen dat hij een keuze moet maken, want de borger kan alléén de optie controleren die op de tekening staat en niet potentiele andere opties of een optie die het uiteindelijk niet is geworden. Je moet altijd voldoen aan het bouwbesluit. Je kan in dat soort situaties het best met de kwaliteitsborger kijken naar mogelijkheden. Die is ook eerder je vriend dan je vijand, omdat je samen iets moet opleveren dat voldoet aan het bouwbesluit.”
Wat nou als een woningkoper iets wil dat niet in het bouwbesluit staat en de woning niet dreigt te kopen?
JT: “Dat is een lastige situatie, want de kwaliteitsborger is wettelijk verplicht om voor 100% te voldoen aan het bouwbesluit. Iemand zal dan water bij de wijn moeten doen en aangezien de borger nooit een oogje zal dichtknijpen, zal dat toch de koper moeten zijn.
Stel dat er achteraf één punt niet klopt en de woning is al in gebruik genomen, moet de mensen er dan uit?
NR: “Wij hebben in onze pilot aangegeven bij de gemeente welke punten we na ingebruikname nog moesten aangeven bij de borger en zijn hebben op dat moment een inschatting gemaakt van het risico dat de aannemer nog terug moet komen. Dat gebeurt in de praktijk dus alleen bij kleine dingen, zoals bijvoorbeeld de inregeling van de W-installatie, dan hoef je alleen een beetje met de ventielen te spelen. Maar als een woning bijvoorbeeld niet voldoet aan de daglichtoppervlakte of een ander zwaarwegend iets, dan wordt die woning echt in gebruik genomen.”
Daarom doe ik dat dus elke keer!
Hoe hebben aannemers de belasting van de administratie ervaren?
NR: “In het begin vonden ze het gigantisch. Ons borgingplan was eerst veel te theoretisch en er kwamen voor elk te controleren punt wel 300 foto’s omdat we iedereen in het begin best vrij lieten in de unvulling daarvan. Dat was niet zo handig, omdat de borger graag in drie of vier foto’s even snel wil zien of het klopt. Toen zijn we iedereen een stuk taakgerichter gaan sturen en daarmee werd dat belastende gevoel steeds minder en zelfs steeds leuker. Je merkt ook gewoon dat de bouwkundige kennis van iedereen omhoog gaat. Een uitvoerder riep opeens: ‘daarom doe ik dat dus elke keer!’”
Zijn er als de wet ingaat niet veel te weinig borgers?
JT: “Die kans is zeer aanwezig. De overheid heeft een analyse gemaakt dat ze er straks een stuk of 800 nodig hebben om alle aanvragen te behandelen en we zitten nu op de helft. Dat wordt spannend.”
Hoe ga je er als kwaliteitsborger mee om dat je in zoveel partijen verstrengeld bent, zoals de aannemer, de gemeente en en de opdrachtgever?
JT: “Eigenlijk is er voor ons maar één ding belangrijk: wij krijgen van de opdrachtgever de opdracht om te voldoen aan het bouwbesluit. En dat willen we dan ook met alle partijen doen. Alles daar omheen maakt voor ons niet uit. Als de aannemer er bijvoorbeeld voor kan zorgen dat wij genoeg ‘gerechtvaardigd vertrouwen’ hebben dat alles voldoet aan het bouwbesluit, dan kunnen we een snelle manier van werken realiseren. Maar wij worden ook gecontroleerd, dus voor ons telt alleen 100% voldoen aan het bouwbesluit.”
Als de aansprakelijkheid verandert, veranderen verzekeringen dan ook?
JT: “Wij waren laatst bij een verzekeraar en die is zeker aan het nadenken over premies die anders moeten, hoe dat zich verhoudt tot de aansprakelijkheid, maar men is nog zoekende.”
Hoe zit het leveranciers die bepaalde delen aanleveren?
JT: “Wij kunnen als kwaliteitsborger voldoen als we zien dat zo’n deel onder certificaat is geproduceerd. Dan kunnen we er vanuit gaan dat het voldoet aan de eisen.
NR: “Dan moet het wel een certificaat zijn dat is aangemeld bij het overkoepelende orgaan.”
JT: “Wij kunnen dat dan opnemen in de bewijslast. De toepassing van het onderdeel, daar moeten we dan nog wel iets van vinden.”
Wat gebeurt er als de borger z’n werk niet goed doet?
JT: “Het moet eigenlijk zo zijn dat de kwaliteitsborger beter oplet dan de rest, omdat dat de rol is die hij inneemt. Het zou dus frappant zijn, als dat zou gebeuren, maar het is zeker aan te raden om er goed op te letten, omdat de aannemer aansprakelijk is voor wat-ie bouwt. En dat is uiteindelijk waar de WKB voor bedoeld is: om op een kritische manier te kijken naar de kwaliteit van wat je zelf als aannemer oplevert.”
Wat is de verstandhouding tussen de aannemer, de uitvoering en de gemeente?
JT: “De gemeente hangt er alleen nog maar boven, als controlerend orgaan. Ze krijgen voorafgaand de bouwmelding en aan het einde krijgen ze alle stukken. Ze checken dan of alles volgens de wet is gerealiseerd. Ze mogen ons als kwaliteitsborger te allen tijde bellen en alle stukken opvragen.”
Lees hier nog meer over kwaliteit borgen.
Is dat geen te grote last voor een bedrijf met een man of vier-vijf?
JT: “We zien dat kleine bedrijven er dan voor kiezen om vergunningsvrij te gaan bouwen en uit de wind van de WKB te blijven, we zien bedrijfjes die samen optrekken en ook partijen die zich in één type bouwwerk gaan specialiseren, want dan hoef je het maar één keer goed te regelen en daarna is er ‘gerechtvaardigd vertrouwen’. Er zijn verschillende opties, maar als je het met één timmerploeg betaalbaar wil houden dan is dat op de manier van nu eigenlijk niet te doen.”
En als ik 20 identieke woningen bouw? Moeten die dan allemaal gecontroleerd worden?
JT: “Nee, je bent als kwaliteitsborger verplicht 10% te controleren. Vaak zeggen we dan, we willen er één in het midden en één aan de zijkant.”