De Wkb en gevolgklasse 1: hoe werkt het precies?

Voor nieuwe panden in gevolgklasse 1 is op 1 januari 2024 de Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen ingegaan. Hieronder vallen onder meer eengezinswoningen en kleine bedrijfspanden. De WKB wordt gefaseerd ingevoerd. Naast WKB gevolgklasse 1, volgen in de toekomst ook gevolgklassen 2 en 3. Het doel van de WKB is het nog beter borgen van de kwaliteitseisen in de bouw.

Wat is er veranderd met het invoeren van de Wet Kwaliteitsborging?

De Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen, of kortweg WKB, is opgesteld om de bouwkwaliteit te verbeteren. Een belangrijk onderdeel van de wet is dat de toetsing van de bouwtechnische eisen van een bouwwerk is verlegd van de gemeente naar een onafhankelijke partij. Deze onafhankelijke kwaliteitsborger, ingeschakeld door de bouwer, toetst de bouwplannen in de praktijk op de bouwplaats. Ook de aansprakelijkheid van aannemers wordt uitgebreid. De aannemer is en blijft aansprakelijk voor eventuele gebreken en moet kunnen bewijzen dat de verantwoordelijkheid voor het probleem niet bij hem ligt. De aannemer moet daarom voor, tijdens en na het opleveren van het bouwwerk, kunnen aantonen dat de kwaliteit van zijn werk in orde is. De wet geldt voorlopig alleen voor bouwprojecten in WKB gevolgklasse 1.

Praktische gids voor bouwers.
Alles over de WKB.
Download de whitepaper.

Wat zijn gevolgklassen?

De gevolgklasse van een bouwwerk zegt iets over de risico’s en gevolgen als er iets misgaat met het gebouw. Dus wat gebeurt er bij brand of wanneer het gebouw – helemaal of gedeeltelijk – instort? Heb je direct tientallen, honderden of nog veel meer slachtoffers, of blijft de schade beperkt? Je kunt je vast wel voorstellen dat de gevolgen voor mens en omgeving groter zijn wanneer er een voetbalstadion instort dan wanneer een schuurtje het begeeft. Vandaar dat voor deze twee categorieën een andere gevolgklasse WKB geldt. Hoe groter de mogelijke gevolgen zijn, hoe zwaarder de eisen die gesteld worden in de WKB.

Drie gevolgklassen voor de WKB

Alle bouwwerken zijn onderverdeeld in drie gevolgklassen. De eerste gevolgklasse is, de oplettende lezer heeft het inmiddels in de gaten, WKB gevolgklasse 1. Deze heeft de laagste risico’s en daardoor de minst ernstige gevolgen. Gevolgd door gevolgklasse 2 en 3. Deze laatste heeft, je raadt het al, te maken met de meeste gevolgen of de grootste risico’s. Meer over deze gevolgklassen lees je verderop in deze blog.

Gevolgklasse 1: wat betekent dit precies?

Onder gevolgklasse 1 vallen gebouwen waarbij de persoonlijke gevolgen beperkt zijn wanneer er niet aan de bouwtechnische voorschriften wordt voldaan. We hebben het dan over relatief eenvoudige bouwwerken zoals woningen en eenvoudige bedrijfsgebouwen.

Gevolgklassen voor de WKB: wat valt er onder gevolgklasse 1?

Welke gebouwen er onder gevolgklasse 1 WKB vallen, is uitgebreid beschreven in het Besluit bouwwerken leefomgeving. Dat is de opvolger van het Bouwbesluit 2012. Het gaat daarbij zowel om het bouwen (vanaf 1 januari 2024) als het verbouwen (waarschijnlijk vanaf 1 juli 2025) van bouwwerken met een laag risico. Over welke gebouwen hebben we het dan precies?

• Woningen: vrijstaande woningen, twee-onder-een-kapwoningen en rijwoningen, inclusief garages, aangebouwde schuren, kantoren aan huis, enzovoorts. Belangrijk is dat de woning op de grond staat; appartementen horen hier dus niet bij en bovenwoningen boven een winkel bijvoorbeeld ook niet;
• Woonboten en schepen;
• Vakantieverblijven, vakantiebungalows en vakantiehuisjes. Ook hier tellen appartementen niet mee;
• Fabriekspanden of bedrijfshallen die uit maximaal twee verdiepingen bestaan. Denk aan opslaglocaties, productiehallen, magazijnen of kassen. Kantoren en winkelpanden horen hier niet bij, een klein kantoortje of een kantine bij de productielocatie wel;
• Bij kantoren of winkels aangebouwde opslagruimten of magazijnen van maximaal twee verdiepingen.
• Fietsbruggen en voetgangersbruggen die maximaal 20 meter over wegen, spoor of water gaan. Loopt de brug over een provinciale weg of een rijksweg, dan valt deze niet in gevolgklasse 1;
• Overige bouwwerken die geen gebouw zijn. Denk aan zendmasten, keermuren en kleine windmolens. Niet hoger dan 20 meter, niet waterkerend en bovengronds gebouwd.

Dit valt niet onder gevolgklasse 1

Met bovenstaand lijstje zijn al een heleboel bouwwerken afgedekt, maar er zijn een aantal uitzonderingen, zoals:

Monumenten:

• Rijksmonumenten;
• Beschermde (voorbeschermde) monumenten (van rijks-, gemeentelijk, of provinciaal niveau). Deze kunnen worden opgezocht in het Rijksmonumentenregister.

Gebouwen met gebruiksmeldingsverplichtingen:

• Bouwactiviteiten van bouwwerken waarvoor je een gebruiksmelding nodig hebt, bijvoorbeeld grotere bedrijfspanden (meer dan 150 personen).

Constructieve en brandveiligheidsmaatregelen:

• Bouwactiviteiten waar gelijkwaardige maatregelen worden toegepast voor constructieve veiligheid of brandveiligheid. Deze oplossingen vallen buiten de standaard bouwregelgeving en moeten door de gemeente worden beoordeeld.
• Bouwactiviteiten waarbij de NEN 6060 of NEN 6079 normen zijn gehanteerd voor het
  bepalen van de gebruiksoppervlakte van een brandcompartiment.

Milieubelastende activiteiten:

• Bouwactiviteiten waarvoor een vergunning vereist is vanwege milieubelastende activiteiten.

Specifieke bouwwerken:

• Woningen die niet op de grond zijn gebouwd, zoals een woning op een kantoorgebouw.
• Vakantiehuisjes die niet op de grond staan, zoals een gebouw met hotelkamers.
• Kantoorgebouwen en winkelpanden.
• Bouwwerken met meer dan 2 bouwlagen met een industriefunctie.
• Bruggen of viaducten voor auto’s.
• Waterkerende constructies (zoals stuwen en sluizen).
• Andere bovengrondse bouwwerken die geen gebouw zijn en hoger dan 20 meter.

Gevolgklasse WKB 2 en 3

We hebben het in deze blog al een paar keer benoemd: de WKB wordt gefaseerd ingevoerd. Na een periode van vijf jaar wordt geëvalueerd of de WKB ook kan worden uitgebreid naar andere bouwprojecten, zoals die in gevolgklasse 2 en 3. Een voorstel voor uitbreiding naar die gevolgklassen zal (waarschijnlijk) in 2028 worden voorgelegd aan de Tweede Kamer.

Gevolgklasse 2 WKB

Gebouwen in gevolgklasse 2 hebben een reële kans op persoonlijke gevolgen als er bouwtechnisch iets niet in orde is. We hebben het dan over grotere gebouwen zoals bibliotheken, scholen, gemeentehuizen en woongebouwen tot 70 meter hoogte.

Gevolgklasse 3 WKB

Gevolgklasse 3 heeft de zwaarste eisen. Dat is ook logisch, want hier zijn de mogelijke persoonlijke gevolgen groot als er niet voldaan wordt aan de bouwtechnische voorschriften. Denk hierbij aan voetbalstadions, ziekenhuizen, metrostations en gebouwen hoger dan 70 meter.

In eerste instantie geldt de WKB alleen voor bouwwerken in gevolgklasse 1 en daaronder vallen de meeste eenvoudige bouwwerken.

Kwaliteitstoetsing binnen gevolgklasse 1

Voor de diverse bouwactiviteiten zijn er in het nieuwe stelsel verschillende categorieën: vergunningplichtig, meldingsplichtig en vergunning- en meldingsvrij. De vergunningsplicht geldt voor grote of ingewikkelde bouwactiviteiten. Hiervoor moet je voorlopig nog een vergunning aanvragen bij de gemeente. Melding- en vergunningvrije bouwactiviteiten zijn kleine werkzaamheden zoals kozijnen, dakramen of het plaatsen van een bubbelbad in de tuin.

Voor het bouwen van een gebouw uit gevolgklasse 1 geldt veelal een meldingsplicht. Je hoeft hiervoor dus geen vergunning aan te vragen, maar je moet wel uiterlijk vier weken voor de start van de bouw een bouwmelding doen bij de gemeente. Zowel bij vergunningplichtige als meldingsplichtige bouwwerken moet je een Kwaliteitsborger inschakelen.

Via het Omgevingsloket Online kun je controleren of je een vergunning nodig hebt of je een melding moet doen. Is dat het geval, dan kun je via het Omgevingsloket ook de vergunning aanvragen of melding indienen. Vergunningsplichtig of alleen een melding? Dat maakt voor het vervolg niet uit. Je doorloopt in beide gevallen de volgende fasen:

Meldingsplichten

Tijdens de fase meldingsplichten wordt de kwaliteitsborger aangesteld door de initiatiefnemer. De kwaliteitsborger beoordeelt het bouwplan, identificeert bouwtechnische risico’s en voert controles uit. De gemeente blijft het bevoegd gezag.

Kwaliteitsborging

De kwaliteitsborger stelt een risicobeoordeling en borgingsplan op, rekening houdend met eventuele bijzondere lokale omstandigheden. De bouwmelding, inclusief benodigde stukken, moet vier weken voor de bouwstart via het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) worden ingediend. De gemeente controleert de volledigheid van de documenten.

Gereedmelding

Twee weken voor de ingebruikname moet de initiatiefnemer een gereedmelding doen bij de gemeente, met een verklaring van de kwaliteitsborger dat het bouwwerk voldoet aan het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De gemeente controleert de volledigheid van de melding en de kwaliteit van de aangeleverde stukken.

Geen of onvolledige melding

Bij ontbrekende of onvolledige meldingen mag de bouw niet starten of het bouwwerk niet in gebruik worden genomen na oplevering.

Gevolgklasse 1 en de WKB in de praktijk

De Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (WKB) heeft belangrijke implicaties voor bouwprofessionals. De wet stelt striktere eisen aan de kwaliteitsborging van bouwwerken, te beginnen met bouwerken in gevolgklasse 1. Ondanks dat een kwaliteitsborger moet worden ingeschakeld, blijf je als aannemer echter wel verantwoordelijk voor het waarborgen van de kwaliteit gedurende het hele bouwproces.

Bouwers moeten dus aan de bak om te voldoen aan de nieuwe vereisten. Nog geen idee hoe je dit aan moet pakken? Begin met het implementeren van een documentatiesysteem, zoals een DMS of software voor kwaliteitsborging. Zorg ervoor dat je al je werkzaamheden, inclusief inspecties en voortgangsfoto’s, nauwkeurig vastlegt. Dit maakt het eenvoudig om bij controles of geschillen te bewijzen dat je aan de wettelijke eisen voldoet. Bovendien is het verstandig om je alvast voor te bereiden op een mogelijke uitbreiding van de WKB naar gevolgklasse 2 en 3, zodat je goed voorbereid bent op de toekomst.